We moeten zorgvuldig omgaan met het benoemen van invloeden en achtergronden waar het al-Andalus betreft. Niet alles is “Arabisch” of “Moors”. En “inslamitisch” is het pas in de tijd na de Profeet. Sommige invloeden gaan (nog) verder terug, naar Mesopotanië met zijn eigen gemengde invloeden, zoals Koerdisch, Perzisch, Joods, Assyrisch, Armenisch e.a. Maar ook de berbers uit noordelijk Afrika (zoals uit het huidige Marokko) zijn niet “arabisch” of “moors”. Het gaat om oude zelfstandige culturen, die langs uiteenlopende wegen al-Andalus hebben beïnvloed.
Ziryâb was de legendarische Koerdische zanger, die het Abassidische hof in Bagdad verliet en in 822 in Córdoba aan kwam. Daar bracht hij de rest van zijn leven de Andalusiërs bij hoe ze in stijl moesten leven.
De eerbied die ze voor de cultuur uit het oosten hadden, werd meteen duidelijk door de manier waarop Ziryâb werd ontvangen. Rahman III “reed hem niet alleen tegemoet om hem welkom te heten, maar liet hem een aantal maanden in zijn eigen paleis verblijven en schonk hem vele kostbaarheden.”
Naast zijn prachtige stem nam Ziryâb de pracht en praal en verfijnheid van het Abbasidische hof naar Córdoba mee. Van hem wordt wel gezegd dat hij al-Andalus de negende eeuw in heeft gevoerd dankzij een heel scala aan modieuze vernieuwingen, waaronder tandpasta, gangen bij een maaltijd, asperges, bestek, tafellakens, haarstijlen, kleding en nieuwe muziekinstrumenten en -stijlen.
Hij werd een intieme vertrouweling van de emir, die helemaal in de ban raakte van deze charmante, ontwikelde man. Ziryâb was ook een intellectueel en bevorderde de studie van astronomie en geografie aan het hof van Córdoba.
Hij werd een cultureel icoon, de man die de Andalusiërs liet zien wat ze aan kennis uitn het oosten konden halen en hun het zelfvertrouwen gaf dat nodig was om eigen ideëen te ontwikkelen. (citaat uit De Zeven Steden, Violet Moller, blz. 119-210)
Wikipedia tekst
Abu l-Hasan ‘Ali Ibn Nafi‘ (Arabisch: أبو الحسن علي ابن نافع ) (Bagdad, circa 789 – Córdoba, 857), beter bekend als Ziryâb (Arabisch زرياب), hetgeen ‘de merel’ betekent.
Ziryâb was een Irakees islamitisch poëet, muzikant, zanger, cosmeticus, mode-ontwerper, strateeg, botanicus, geograaf, “celebrity” en “trendsetter” aan het Omajjadenhof van Córdoba in islamitisch Spanje. Ziryâb was oorspronkelijk afkomstig uit het gebied van Dasht-e Arzhan, in de Fars Parsi-provincie van Perzië, het huidige Iran. Volgens sommige bronnen echter was hij ooit slaaf, mogelijk een Zanj, afstammeling uit Tanzania.
De naam ‘Ziryâb’ werd hem gegeven om zijn donkere aangezicht, zijn welsprekendheid en zijn melodieuze stem. Als uitvoerder en begaafde student van de beroemde muzikant en componist Ishaq al-Mawsili verwierf Ziryâb aanvankelijk bekendheid aan het Abbasiden hof in Bagdad. Toen zijn vakmanschap als muzikant die van zijn leraar overtrof, vreesde hij voor zijn leven en ontvluchtte hij Bagdad. Uiteindelijk arriveerde hij in het Zuid Spaanse Córdoba, waar hij muzikant aan het hof van Abd al-Rahman II uit de Omajjaden-dynastie (822-52) werd.
Louie Provencal, bekend historicus van de Spaanse beschaving zegt over Ziryâb dat hij “geniaal was en dat zijn invloed op de Middeleeuwse Spaanse samenleving niet alleen de muziek omvatte maar feitelijk alle aspecten van de samenleving”. Titus Burckhardt, de Duitse historicus van de Islam schrijft, “hij was een geniale musicus en geleerde die Koerdische muziek naar Spanje en de Westerse wereld bracht.”
Ziryâb was, naast alles hierboven genoemd, óók degene die het schaakspel en het polospel in het Westen introduceerde, en het sterrenkijken en de astrologie (met astrologen uit Indië) populariseerde. Hij stierf in 857, 68 jaar oud.[8]
In de Islamitische wereld wordt hij nog altijd zeer gewaardeerd en veel geëerd: in nagenoeg elke stad is er wel een straat, een plein, hotel club of café naar hem genoemd. In de westerse wereld kennen beoefenaars van de diverse wetenschappelijke disciplines zijn naam, maar is hij verder vergeten. Lees hier de hele wikipedia tekst.
Invloed op de Flamenco
De flamenco gitarist Paco de Lucia eerde Zyriâb door een album uit 1990 naar deze legende te vernoemen. Hieronder hoe dat live klonk in Seveliia in 2013.
Bronnen in het Spaans:
- Een bibliografie in het Spaans (Real Academia de la Historia website)
- Ziryab: reador de tendencias en Al Ándalus (hammamalandalus.com)
- Ziryab el andalusí, el mayor influenciador de la historia (elEconomista.es (februari 2019)
- Ziryab. El precursor del flamenco (Bodegas Mezquita website)