Het festival van Moros y Cristianos
Voor mij – met mijn belevingswereld in het al-Andalus van 711-1495 – klinkt het thema van dit Vriendenmagazine als coviviencia. Die drie geloven op één kussen, waar ik ook al eerder over schreef.
Laat ik het hebben over het Spaanse festival (fiesta; niet vertalen met feest) van de Moros y Cristianos.
Hierna leg ik nog wel kort uit hoe ver dat van de Nederlandse Zwarte Piet discussie af staat.
Moros y Cristianos (in het Spaans) of Moros i Cristians (in het Catalaans), letterlijk Moren en Christenen, is een festival dat plaatsvindt in Spanje (en vele andere landen), om de reconquista tussen de 8e en 15e eeuw te herdenken en te vieren. Te vieren?
Ja – te vieren. Samen. Geen ikke ikke ikke; geen “eigen volk/religie eerst”. Nee – gewoon samen. Het overkwam ons samen. We hadden er allemaal last en voordeel van. Motto 1: laat het los. Motto 2: leef samen – het kan niet anders.
De festivals van de Moros y Cristianos zijn zodoende een prachtig voorbeeld van verbondenheid en verbroedering (of verzustering).
De “Moren” kwamen het Iberisch schiereiland op en werden door de plaatselijke bevolking hoger ingeschat dan de toen (over)heersende Visigothen en Romeinen. Religie speelde een ondergeschikte rol. Het Leven en Levenskunst werden op meer waarde geschat.
De plaatselijke bevolking herkende zich meer in de Moorse Cultuur dan in de Christelijkheid. Tot op de dag van vandaag is Spaans katholicisme van een andere orde dan Rooms katholicisme. Ik spreek uit ervaring.
Nu is “Moren” ook een generalisatie. De oorspronkelijke dynastieën (Omayyaden) waren veel minder geloofs-gericht en veel wereldlijker dan de latere dynastieën (Abassiden en Berbers). Het feest van de moren en christenen heeft alles overleefd en overheerst. We leven samen. Ook na een oorlog. Ook na 700 jaar “overheersing”.
Waar gaat de Zwarte Piet discussie over? Over een slavernijverleden (alleen het woord al). Piet Hein – zijn daden benne groot. Over goud- en zilver-roof. Allemaal waar. Net als die Nederlanders die hun fiets terug willen van die Duitsers. Hou toch op. Laat het los (“leave” i.p.v. “eat it” of “beat it”). Leer te leven met de geschiedenis en met het heden. Dan doen “we” in Spanje met onze festivals van Moros y Cristianos! Er is alleen een winnaar dank zij een verliezer. Lees: dank zij. Geven en nemen. Het is een uiting van de wij-cultuur.
Niets is sterker dan samen. En zonder samen gaat het niet. Daar komen we ook in Nederland nog wel achter (vanuit Spanje zeg ik zachtjes toeslagen en stikstof). Het zomer-carneval in Rotterdam is een mooi initiatief (nu ook met een Koning!), zij het meer geografisch dan religieus ingebed.
Wetenschappelijke kanttekening.
Voor de twijfelaars onder u. Ik vertel u niet zomaar iets. Het onderzoek “Het festival van Moren en Christenen in de Wereld”, door Dr. Milena Cáceres Valderrama (redacteur en samensteller) helpt ons verder.
“Het festival van Moren en Christenen in de Wereld” is een compendium van Moren en Christenen festivals, begonnen met de festivals van de Moren en Christenen in de 12e eeuw op het Iberisch schiereiland. Aanvankelijk waren ze een demonstratie van de christelijke “overwinning” op de Moorse “indringer”.
Toen Spanje en Portugal in de 16e eeuw als landen ontstonden, werden deze feesten naar de koloniën gebracht, waar ze een plek kregen samen met de religieuze vieringen van de patroonheilige, als onderdeel van de evangelisatiekruistocht en ook om de kracht van beide landen te demonstreren.
Toen de koloniën echter in de 19e eeuw onafhankelijk werden en de redenen daarvoor niet meer bestonden, bleven de festivals gewoon bestaan. De grote vraag is: waarom? Deze studie in twee delen zoekt naar antwoorden.
Pas op: elk deel is zo’n 600 blz. In het Spaans. Wel verdeeld over vele deel-studies.
Ook deze column is een co-produktie met mijn echtgenote. “Samen” in de praktijk! Ik schrijf het concept en daarna verandert meestal de helft weer door haar inbreng…