Het boek Islam van Ahmet Kuru, met dat schilderij op de cover
- Hoe het allemaal begon
- En hoe het verder vorm en inhoud kreeg
- Mijn “toelichtingen” bij wijze van “Naschrift”
- De presentaties begin mei 2023 in België en Nederland
- Eerste reacties in de Nederlandse pers
- En hoe het verder ging en gaat – columnist bij het MoslimArchief Nederland
- Inzet voor het MoslimArchief Nederland – over ons erfgoed
- Volgende vertaalprojecten? En waar denk ik dan aan?
- En die eigen boeken dan? Er zijn inmiddels 2 plannen?
Hoe het allemaal begon
Door een interview met de Nederlandse historicus Nuri Kurnaz kwam ik in aanraking en in contact met de schrijver van een boek over de Islam, getiteld Islam, Authoritarianism, and Underdevelopment. Ahmed Kuru is een politiek wetenschapper aan de universiteit van San Diego. Met een Turkse achtergrond.
Het was voor het eerst dat ik mijn lijfschilderij De Drie Filosofen van Giorgione op een kaft zag staan. Vorm en inhoud hadden een bijzondere aantrekkingskracht.
En hoe het verder vorm en inhoud kreeg
Een Nederlandse uitgever was niet te vinden. De “grote” waren “niet geïnteresseerd, en bij de kleinere moesten we geld meebrengen. Weinig opportuun.
Ahmed beschikte zelf over de vertaalrechten. Hij stelde ze gratis ter beschikking. Ik bood aan om de tekst gratis naar het Nederlands te vertalen.
Via via kwamen we bij de Belgische uitgeverij Ertsberg, die het boek op die basis wel wilde uitgeven. En mij ondersteuning bood met een iets meer professioneel vertaal-programma. Goed geregeld.
Mijn “toelichtingen” bij wijze van “Naschrift”
Kanttekeningen van de vertaler en een nadere plaatsbepaling
Vertalen in een domein met historische, mondiale en maatschappelijke ondergronden, achtergronden en uitgangspunten heeft zo zijn ongemakken. Ik ben geen “technisch vertaler”, maar weet en voel mij inhoudelijk betrokken bij dit boek van Ahmet Kuru. Te beginnen met het schilderij van Giorgone op de kaft. Dat is al jaren mijn “lijf-schilderij”. Ik woon in het voormalige al-Andalus in Zuid-Spanje. Van daaruit kijk ik naar het “doorgeven van kennis”, zoals dat ook in het boek van Violet Moller, “The Map of Knowledge” wordt beschreven (in het Nederlands luidt de titel wat vlakker: “De Zeven Steden” en spreekt de ondertitel wat meer: “Een reis door duizend jaar geschiedenis: hoe ideeën uit de oudheid ons bereikten.”). Op voorhand: er is sprake van veel meer dan alleen maar “doorgeven van kennis”.
Deze kanttekeningen gaan ook expliciet in op een aantal kernbegrippen in dit boek. Waarover geen (of zo min mogelijk) misverstanden moeten ontstaan. Ik bespreek zowel een aantal termen, als een aantal onderliggende dan wel achterliggende aspecten. Vanuit mijn eigen (mede filosofische) belangstellingen. Ze helpen de lezer hopelijk weer wat verder in haar of zijn begrip. Lees hier het hele Naschrift, met alle verwijzingen.
De presentaties begin mei 2023 in België en Nederland
Begin mei was de boekpresentatie in Antwerpen. Ahmed Kuru kwam er voor over, en ik reisde vanuit Spanje aan. Mooie ontmoetingen en mooie gesprekken. Ahmed en ik kregen ons eerste exemplaar aangeboden uit handen van Karl Drabbe, de uitgever – openlucht in Antwerpen, 7 mei 2023.
Hier het programma van Ahmed Kuru. En hier meer van Ertsberg over de boekpresentatie.
Eerste reacties in de Nederlandse pers
Op 10 februari 2020 verscheen een boekbespreking van het Engelse origineel op de website van De Kanttekening: “Turkse academicus: “verval moslimwereld” komt niet door de islam.”
Op 23 januari 2022 verscheen een interview in Trouw, door Nuri Kurnaz: “Hoogleraar Ahmet Kuru: “Moslims in het Westen kunnen wederzijds begrip echt mogelijk maken.” Hier de tekst.
En op 1 februari 2022 in wederom De Kanttekening: “Verbond tussen geestelijken en de staat belemmert de islamitische wereld.”
Mijn Nederlandse vertaling werd gerecenseerd door Sjoerd Mulder in Trouw van 13 juni 2023. Hier de tekst.
De boekrecensie door Koert Debeuf in het Belgische tijdschrift Knack van 23 juli 2023 (besloten; hier als pdf) Waar blijft de bloei van de moslimwereld? Hier de tekst.
Al deze Nederlandstalige teksten geven inzichten in de positie van Ahmet Kuru en in zijn stellingnames.
Op de universitaire website van Ahmet Kuru staan overigens tientallen boekbesprekingen in tal van talen. Dus als u geïnteresseerd bent …
Ahmet Kuru in de problemen. Er zijn tal van vertalingen van het boek gemaakt. Ahmet Kuru reist dan naar het betreffende land voor presentaties en lezingen, zoals hij ook in België en Nederland deed. Soms gaat dat behoorlijk mis. Lees hier over zijn bezoek aan Maleisië begin 2024.
En hoe het verder ging en gaat – columnist bij het MoslimArchief Nederland
Mijn eerdere contacten met Kamel Essabane leiden mij richting het MoslimArchief, dat hij in 2022 opzette. Pril begin nog. Veel werk te doen. Vrijwilligerswerk van een heel Team. Na een kort orienterend gesprek kwam dat er van. Zie hier het Team anno medio 2023 (onder Organisatie, bestuur en werkgroep). Ik ga bijdragen schrijven over het Moslim Erfgoed vanuit de invalshoeken Inbreng, Verdringing en Taal.
Mijn inzet voor het MoslimArchief Nederland – over ons erfgoed
Erfgoed is een betrekkelijk nieuwe categorie voor mij. Betekenissen ontdekken en waarderingen inventariseren voor ons Erfgoed spreekt mij echter zeer aan. Mijn invalshoek blijft een filosofische, vanuit al-Andalus en indachtig het schilderij van Giorgione. Voor het moslimarchief formuleerde ik de volgende thema’s als relevante erfgoed-thema’s.
- Erfgoed NL
- Culturen en Cultuurverschillen (hier uitgewerkt)
- Oral History (hier uitgewerkt)
- Gastarbeiders naar en in Nederland (hier uitgewerkt)
- Erfgoed anders
- Moskeeën in Nederland (hier uitgewerkt)
- Erfgoed bronnen
- Religie & Samenleving (hier uitgewerkt)
- Erfgoed discussies
- Wetenschappelijke bezien (hier uitgewerkt)
- Erfgoed reizen
- Mosaic Travels (https://mosaictravels.nl/)
- School excursie naar Sevilla en Toledo (travelinventive)
- Barrio Life (https://www.barrio-life.nl/)
- Erfgoed MA
In bijgaand document ben ik begonnen met het maken van een tijd-vak indeling waar het relevante Erfgoed periodes betreft.
Volgende vertaalprojecten? En waar denk ik dan aan?
Vanuit mijn persoonlijke beleving van al-Andalus, vanuit de wijsheden van Ibn Arabi en Ibn Tufayl en vanuit een waardering voor de inbreng, betekenis en doorwerking van islamitisch gedachtengoed, maar ook de verdringing daarvan kwamen er een aantal mogelijke vertaalprojecten in mijn hoofd en op mijn tafel terecht.
Ik ben door het vertalen van het boek van Ahmet Kuru in 2022-2023 dichter bij een paar andere bronnen gekomen. Die mijn eigen inzichten versterken. Het gaat om:
- The Arab Heritage of Western Civilization, van Rom Landau (1958, heruitgave 2003) met toevoeging van een aantal teksten van Koert Debeuf over filosofische geschiedsvervalsing en ook een toevoeging van Arabische woorden in Nederlandse taal. Werktitel Moslim Erfgoed – Inbreng, verdringing en taal
- Knowledge Triumphant, van Franz Rosenthal (1970, heruitgave 2007 Brill uitgever). Te vertalen naar het Nederlands. Werktitel: Verlichte Kennis.
- Reopening Muslim Minds, Van Mustafa Akyol (2021)(xx) Te vertalen naar het Nederlands. Werktitel: Laat het Moslim denken herleven. Terug naar rede, vrijheid en tolerantie
- The Islamic Moses, van Mustafa Aykol, september 2024. Te vertalen naar het Nederlands. Werktitel: De islamitische Mozes. Lees hier meer.
- Who is afraid of Averroes? 800 years of European resistance against Averroes’ philosophy. Van Koert Debeuf. PhD thesis 2021. Nog niet gepubliceerd. Te vertalen naar het Nederlands. Werktitel: Hoe, wanneer en waarom werd onze filosofie zuiver Grieks en Europees?
- Niet rationele filosofische perspectieven. Een vergelijking tussen de Chinese TAO (Lao Tse en Zhuang Tse), Ibn Arabi (Islamitisch denken/soefisme) en Meister Eckhart (westerse mystiek)
- Van het Verwijderde Oosten naar het Verwilderde Westen (Rudi en Anne)
Ik zou op enig moment al deze teksten graag in het Nederlands uitgegeven zien. Ik zie daarbij een aantal samenhangen en een lijn.
Het Islam boek van Ahmet Kuru, dat ik in 2022-2023 vertaalde, onderbouwt vanuit de politieke wetenschap de positieve en opbouwende rol van de Islam in de geschiedenis van zeker ook de wetenschap en de filosofie. . Ook hij wijst op de “bloeiperiode” waarin “de Islam” bijdroeg aan het verder brengen van wijsheid, kennis en wetenschap. En hij onderbouwt welke andere factoren (dan de Islam) verantwoordelijk zijn voor de neergang en de “huidige crisis” is veel moslim-meerderheidslanden. Het boek sloot naar kaft (schilderij De Drie Filosofen van Giorgione) en naar inhoud goed aan bij mijn visie vanuit al-Andalus (www.alpujarras.nl): het Westen is veel verschuldigd aan het Midden Oosten.
1. Het boek van Landau (2023/24) Werktitel: Moslim Erfgoed – Inbreng, verdringing en taal
Dit is een korte samenvatting van wat Het Westen zoal te danken heeft aan de Arabisch/Islamitische wortels. Werktitel Moslim Erfgoed – Inbreng, verdringing en taal
Het is mijn bedoeling om 3 bronnen in 1 boekje onder te brengen. Met een (uitvoerige) inleiding van mijn hand, waarin ik verbanden leg. Kern van mijn input is om duidelijk te maken dat er in het zgn. Westen een wetenschappelijke en maatschappelijke onderbelichting, zo niet een academische verdringing heeft plaats gehad van het Arabische, islamitische gedachtengoed. Dat beslaat vele eeuwen. Het is op tal van misverstanden, misvattingen en bewuste verbanning terug te voeren.
- Het boek van Landau geeft er een overzicht van.
- Het artikel van Debeuf spitst het argument toe op het in vergetelheid raken van Ibn Rushd.
- En in het derde deel wordt aangegeven welke alledaagse woorden in de gewone Nederlandse taal een Arabische/islamitische achtergrond hebben.
Het wordt dusdoende tijd voor een brede heroriëntatie. Daaraan wil dit boekje bijdragen.
2. Het boek van Rosenthal (2023/24). Werktitel: Verlichte Kennis
Het brede begrip van kennis van Rosenthal strekt zich uit over het bereik van ons gehele leven. Het gaat richting mens-zijn, levens-kunst en samen-leven. Kennis wordt als het ware geherdefinieerd en op zijn breedst ingevuld. Rosenthal verbindt dat met islam. “Kennis is Islam”. Dat is dan misschien weer wat beperkt, want voor mij liggen India en China er achter (richting Oosten) en er “onder”/ aan ten grondslag.
3. Het boek van Mustafa Aqyol (2021). Werktitel: Laat het Moslim denken herleven.
De argumentatie van dit boek van Akyol ligt in het verlengde van het boek van Ahmet Kuru.
4. Het boek van Mustafa Aykol (2024). Werktitel: De islamitische Mozes
Een mooi en vernieuwend inzicht in de gemeenschappelijke wortels van het jodendom en de islam.
5. Het boek (PhD) van Koert Debeuf (2024 ev). Werktitel: Hoe, wanneer en waarom werd onze filosofie zuiver Grieks en Europees?
Koert’s PhD gaat over de invloed van Averroes (Ibn Rushd) op de latere (west) Europese filosofie. Hij beschrijft onder andere een veranderende benadering, die er uit bestaat dat de meer universalistische visie op de geschiedenis van de filosofie in de loop van de 18e eeuw werd omgevormd tot een Eurocentrische visie. Filosofie moest christelijk en Europees zijn. De geschiedenis van de filosofie werd een ideologisch slagveld. De Arabische filosofie en het Latijnse averroïsme werden het slachtoffer van die strijd en verdwenen grotendeels uit de meeste algemene geschiedenissen van de filosofie. Dat documenteert Debeuf wetenschappelijk mooi.
6. Mijn eigen boek-project (1) (2024 e.v.). Werktitel: Niet rationele filosofische perspectieven
Mijn eigen boek-project (1) heeft als werktitel “Niet rationele filosofische perspectieven”. Dat trekt een lijn van de Chinese TAO via het denken (filosofie en mystiek) van Ibn Arabi en Meister Eckhart naar waar “wij in het Westen” nu zijn beland. Met een kritische slot-beschouwing over de accentverschuivingen naar ratio en individualisme ( “ik denk dus ik ben” versus “wij zijn dus ik ben”). Ik heb het steevast niet over Verlichting maar over Verduistering. Er ging veel verloren.
Het is een uitdaging (en een wetenschappelijke opgave …) om niet-rationele filosofische perspectieven in samenhang te thematiseren. Het hele idee dat filosofie en “niet-rationeel” kunnen samengaan hangt op welk begrip van “kennis” je hanteert. Is “kennis” alleen kennis-in-het-hoofd, of ook kennis-in-het-hart?
Als (voormalig) professioneel “kennismanager” kan mij dat behoorlijk bezighouden. Als westers beginpunt natuurlijk. Want over zulke verschillende soorten kennis wordt in “het westen” nauwelijks zindelijk nagedacht. In het Schema met uitleg probeer ik stap voor stap samenhangen te laten zien. Dat is nu (2023) nog heel erg “work in progress”, maar het wordt nog wel eens wat.
- De islam, het Oosterse denken en de Westerse filosofie – een ISVW cursus uit 2006
- Schema met uitleg, Rudi Holzhauer, 2019
7. Mijn eigen boek-project (2) (2025 e.v.). Werktitel: Van het Verwijderde Oosten naar het Verwilderde Westen – en terug?
Dit boek is een syntese van het denken van mijn vrouw Anne Boekel en mijzelf over de gang van onze samenleving. Het verkent en betrekt Oosterse perspectieven, zoals de Chinese TAO en de Japanse Kintsugi, samen met Afrikaanse perspectieven, zoals Ubuntu en Indaba, op het doorgeschoten individualisme in de huidige westerse samenlevingen.
Over de mogelijke vertaalrechten en mijn inzet als vertaler
Onderdeel van het auteursrecht van een schrijver zijn de zgn. vertaalrechten. Die worden meestal uitgeoefend door de oorspronkelijke uitgever. Als die de rechten heeft. Waar je slecht achter komt.
Ahmet Kuru kreeg de vertaalrechten. Hij had ze zelf (teruggekregen van zijn Engelstalige uitgever), net als het auteursrecht. Hij deed overal afstand van. Ik vertaalde gratis. De uitgever (Ertsberg) kreeg dus een NL tekst op zijn bureau zonder financiële verplichtingen. De royalties bij verkoop zijn gewoon 15%. Die gaan naar “mijn” Stichting Differentia.
Voor het boek van Rom Landau probeer ik achter het auteursrecht te komen. Ik heb een mededeling (email) vanuit een USA bibliotheek (door een gekwalificeerde medewerker) dat de tekst inmiddels in het publiek domein zou zijn. Ik vraag veiligheidshalve nog even verder door ….
Brill claimt vertaalrechten op het boek van Rosenthal. Het zal wel. Met wil 7% van de opbrengst of een bedrag vooraf. Ik ga voor 7% van de opbrengst. Ik betaal die desnoods/voorlopig uit “mijn” 15% royalties. Dan dus 7% naar Brill en 8 % naar mij. Ik vertaal weer gratis. De uitgever krijgt ook dit boek dus “gratis” op zijn bureau.
Mustafa Akyol heeft mij in contact gebracht met zijn “literair agent”. Ik heb inmiddels een email-wisseling met deze Diana Finch. Het Cato instituut heeft de naam rechts/conservatief te zijn, en gefinancierd te worden door de familie Koch. Diana Finch stelt de vertaalrechten niet gratis ter beschikking. Op basis van een in te schatten (beperkte) NL-oplage komt er mogelijk een bedrag ineens vooraf richting een uitgever. Maar ik heb ook de toezegging dat men genoegen neemt met een deel van de royalties, zoals de 7% bij Brill.
Het boek van Debeuf ligt ter beoordeling al een hele tijd bij de Engelse uitgever Bloomsbury. Ik heb Koert aanbevolen om de NL rechten voor te behouden (het is een kleine markt, dus ja …). Als hem dat niet lukt hoop ik op een soortgelijk arrangement als met Brill. Hoewel Koert de NL taal machtig is (smiley) heb ik hem ook aangeboden zijn tekst naar het Nederlands te vertalen. Scheelt hem tijd en is voor mij leerzaam.
Mijn eigen boeken schrijf ik straks direct gewoon in het Nederlands. Dat leg ik dus ook “gratis” aan een uitgever voor.
Een uitgever is er nog niet. Maar de uitgever krijgt dus een kant-en-klare Nederlandse tekst, zonder enigerlei verplichting om iets op voorhand te betalen. Auteurs- en vertaalrechten worden achteraf verrekend met de royalties van 15% van de jaarverkoop. Ik breng vooraf zelf geen geld in. Dat vind ik niet gepast en kan ik ook niet.
Van de eerste 5 vertaal-/boekprojecten zijn ter informatie afzonderlijke word documenten beschikbaar met een Inhoud en een Inleiding/Begin. Alles voorlopig en in opbouw.
En die eigen boeken dan? Er zijn inmiddels dus 2 plannen.
De vertaalprojecten die ik hiervoor vermeld bereiden mijn eigen boeken overigens verder voor. Ik leer er van en dan is nooit weg … Zie voor die 2 plannen hierboven onder 6. en 7.