Sinds medio 2020 ben ik een soort “vaste columnist” voor het Vriendenmagazine van de Vrienden van de ISVW. Het Bestuur van die vereniging kiest voor elk kwartaal-magazine een thema. Ik probeer dan steeds dat thema te belichten vanuit mijn belangstelling voor al-Andalus. Hieronder zijn mijn columns opgenomen, steeds met wat uitvoeriger informatie dan ik kwijt kon in het Vriendenmagazine. Op elke pagina staat ook een link naar het betreffende Vriendenmagazine, en naar mijn column (in pdf-formaat). Bij wijze van uitwerking en toelichting dus.
- Leren van al-Andalus (december 2020)
- Leren, kennis, waarheid en spiritualiteit zonder Profeten en Heilige Geschriften (maart 2021)
- Het geluk van het geluk en het geluk van het ongeluk – de kunst van de Andalusische Flamenco (juni 2021)
- Dieren zijn gewoon de betere mensen (september 2021)
- Intieme Vreemden in al-Andalus (april 2022)
- Geven en nemen in (on)begrensde ruimte. Het festival van Moros y Cristianos (september 2022)
- Wij hebben een tweeling. Onze kindjes heten Souplessa en Flexalix (december 2022)
- Jong en wijs in Spanje – de droom van Miliki (maart 2023)
- Wijsheid uit alle windstreken (juni 2023)
- De wereld om me heen – is Arabischer dan je denkt (september 2023)
- De Lichtende Eenheid van het Bestaan (december 2023)
- Van Verwondering naar Verbinding (juni 2024)
- Woedend en Wijs (september 2024)
- Bij nader inzien … Is er maar één waarheid (december 2024)
- Veerkracht (maart 2025)
- In de wereld staan … Maar pas op! (juni 2025)
Leren van al-Andalus (december 2020)
Leren van de Geschiedenis is best een lastig issue. In algemene zin moet je er voor oppassen om al te makkelijk het verleden naar het heden om te zetten.
Wat kunnen we dan toch leren van al-Andalus. Waarvan? Hoor ik u al zeggen. Al-Andalus geeft de Moorse periode aan op het Iberisch schiereiland (711-1492), wat wij nu Spanje noemen. Een ware bloeiperiode van wetenschap, kunst en cultuur. Inderdaad: het Alhambra – dat kent u tenminste. Maar er was en is zoveel meer. Lees hier verder.
Leren, kennis, waarheid en spiritualiteit zonder Profeten en Heilige Geschriften (maart 2021)
Waar kunnen wij op eigen kracht komen? Kunnen wij helemaal zelf de Waarheid vinden, het Boven-natuurlijke, het Goddelijke, het Ene?
Ach – het is zomaar een vraag. Hoewel … Het verhaal van Hayy ibn Haqzan, een filosofische allegorie uit Moors Spanje, gaat daar over. Een prachtig verhaal. Met een voorgeschiedenis, een doorwerking op de westerse filosofie en een betekenis voor onze actuele plaatsbepaling als rationeel individu. Lees hier verder.
Het geluk van het geluk en het geluk van het ongeluk – de kunst van de Andalusische Flamenco (juni 2021)
“Een tevreden leven leiden”, is al heel wat, schrijft Dirk de Wachter in het laatste hoofdstuk van De kunst van het ongelukkig zijn. Mijn vrouw Anne moest denken aan wat zij haar grootste compliment noem naar anderen, en naar mij; “ik heb geen last van je.” Je kunt dit licht opvatten als minderwaardig vergeleken met “ik hou van je”. Maar integendeel, het is voor haar zoveel meer dan dat laatste.
Lees alle klaagzangen maar van mensen over het huidig veelvuldig samenzijn met hun “geliefden”. De super ergernis van ‘opgesloten’ te zitten met hun kinderen, partner, ouders etc…. en je beseft…. “ik heb geen last van je … je zit me niet in de weg…. een veel grotere liefdesverklaring is dan “ik hou van je”. Lees hier verder.
Dieren zijn gewoon de betere mensen (september 2021)
In mijn Column voor het Vriendenmagazine september 2021 vertel ik over “De zaak van de dieren tegen de mensen“. Dat is een Arabische tekst van zo’n 1.000 jaar oud (midden 10e eeuw Basra), die begin 1.400 werd “herverteld” door Broeder Anselmo Turmeda, in het Catelaans, afkomstig van Mallorca, wonend in Tunis, na zijn bekering tot de Islam.
Het originele verhaal komt vermoedelijk uit India. Maar de eerste geschreven versie van het verhaal werd in het Arabisch geschreven door leden van de islamitische “Broederschap van de Zuiverheid” (Ikhwan al-Safa). Deze broederschap, die veel gelijkenissen kende met een vrijmetselaarsloge of een soefi-orde, was actief in de omgeving van Basra, Irak, ergens vóór de tiende eeuw na Christus. In hun versie was het verhaal de 25ste van 51 ‘brieven’ waarin de mysteries en de betekenis van het leven werden beschreven. Dit verhaal uit de tiende-eeuw heeft voor onze tijd, en voor jong en oud, nog steeds een belangrijke boodschap. Het maakt milieuproblematiek en dierenrechten inzichtelijk op een manier die door iedereen is te begrijpen. Lees hier verder.
Intieme Vreemden in al-Andalus (april 2022)
In mijn Column voor het Vriendenmagazine april 2022 benoem ik de periode van al-Andalus (711-1492), die zich kenmerkt door het naast elkaar bestaan van de drie abrahamistische geloven in termen van intieme vreemden.
Vanuit een Romeins-christelijke belevingswereld accepteerde de bewoners van het Iberisch schiereiland rond 711 al heel snel hun “Moorse overheersers”. Daar was niet veel voor nodig. En die Arabische nieuwe heersers wilden best samenleven met de andere geloofsgroepen. Dat waren immers ook “mensen van het boek”. Intieme vreemden dus. Lees hier verder.
Geven en nemen in (on)begrensde ruimte. Het festival van Moros y Cristianos (september 2022)
Mijn Column voor het Vriendenmagazine september 2022 gaat over het Festival van Moros y Cristianos in Spanje (en in vele andere landen, voormalige koloniën).
Moros y Cristianos (in het Spaans) of Moros i Cristians (in het Catalaans), letterlijk Moren en Christenen, is een festival dat plaatsvindt in Spanje (en vele andere landen), om de reconquista tussen de 8e en 15e eeuw te herdenken en te vieren. Te vieren?
Ja – te vieren. Samen. Geen ikke ikke ikke; geen “eigen volk/religie eerst”. Nee – gewoon samen. Het overkwam ons samen. We hadden er allemaal last en voordeel van. Motto 1: laat het los. Motto 2: leef samen – het kan niet anders. De festivals van de Moros y Cristianos zijn een prachtig voorbeeld van verbondenheid en verbroedering (of verzustering). De Moren kwamen het Iberisch schiereiland op en werden door de plaatselijke bevolking hoger ingeschat dan de toen (over)heersende Visigothen en Romeinen. Religie speelde een ondergeschikte rol. Het Leven en Levenskunst werden op meer waarde geschat. Lees hier verder.
Wij hebben een tweeling. Onze kindjes heten Souplessa en Flexalix (december 2022)
Ze zijn super beweeglijk en veranderen waar je bij staat. Ze passen zich doorlopend aan elkaar en aan onze wensen aan. En wij passen ons aan hun belangen aan. Want daar zijn ouders voor.
Hier in Andalusië zien wij dat souplesse en flexibiliteit ook de sleutels waren waardoor Moorse en westerse leefstijlen samen vloeiden tot een harmonisch geheel, waarin je de één niet meer kunt onderscheiden van de ander, alsof je 2 eieren tesamen in een bak geklutst hebt. Lees hier verder.
Jong en wijs in Spanje – de droom van Miliki (maart 2023)
De Spaanse toneelvoorstelling van Circlassica (https://circlassica.es/sueno-miliki/) is een prachtige reis naar nostalgie en illusie. Naar de mogelijkheid om dat kind dat we allemaal in ons dragen weer te ontmoeten.
Miliki is een 7-jarige jongen die ervan droomt een clown te zijn. Zijn wens is om mensen aan het lachen te maken en liedjes te componeren, zodat hij de wereld rond kan reizen om ze te zingen in zijn prachtige circus.
Op een nacht schrijft hij zijn wens in het Boek van alle Reizen en valt dan in slaap. De kracht van zijn verlangen is zo sterk dat zijn wereld gevuld is met licht, geluid en kleur: acrobaten, jongleurs, muzikanten en trapeze-artiesten overspoelen zijn universum. Lees hier verder.
De wereld om me heen – is Arabischer dan je denkt (september 2023)
Vanuit mijn verblijf in het oude al-Andalus (het tegenwoordige Spanje) ben ik geïnteresseerd en gefascineerd geraakt in de Arabische (Moorse) invloed op “ons Westen” Dat gaat over wetenschap, filosofie, kunst, maar zeker ook over taal. Daar wil ik het in deze column over hebben.
Dat gaat dan over Arabische leenwoorden in de Nederlandse taal. En die gaan best ver. Marlies Philippa schreef er een leuk boekje over, met als titel: “Koffie, kaffer en katoen”.
Eeuwenlang heeft het Arabisch invloed uitgeoefend op Europese talen, ook op het Nederlands. Historiek stelde een top 50 samen van de mooiste en meest verrassende Arabische leenwoorden in de Nederlandse taal. Want koffie, en suiker, en sjorren, en Delfts blauw zijn een stuk minder Nederlands dan u denkt! Lees hier verder.
De Lichtende Eenheid van het Bestaan (december 2023)
Is ons lot een reeks variaties op hetzelfde thema? Zo kun je de inhoud en de presentatie van het boek van Milan Kundera in vraagvorm, weergeven.
Voor Ibn Arabi betekent geloven in God dat je in álle vormen van de wereld een openbaring van God ziet. Er is een Eenheid. Die Eenheid is er in alle religieuze tradities.
De Waarheid is in alle dingen aanwezig. Ibn Arabi overstijgt met zijn inzicht dan ook de islamitische traditie, al blijft hij daar volstrekt in staan. De Waarheid is alom tegenwoordigheid. Lees hier verder.
Van Verwondering naar Verbinding (juni 2024)
Verwondering is een bijzonder thema. Zonder verwondering begint er eigenlijk niets: geen kennis, geen wijsheid, geen filosofie, geen religie. Verwondering gaat overal aan vooraf. Verwondering gaat over alles en niets.
Hoog tijd dus voor een Zeitenwende. Tijd voor meer Verbinding. Verbinding van de Chinese TAO, het soefisme van de Islam en de Christelijke mystiek.
Verbinding tussen religies. Verbinding tussen filosofische perspectieven. Interculturele verbindingen. Inter-religieuze verbindingen. Er is zoveel Eenheid alom. Zonder verwondering is er geen begin. Maar Verbinding lijkt me een mooi vervolg-thema.
Woedend en Wijs (september 2024)
Al-Ghazali – geen Woede, geen Wijsheid maar Waarheid
… van ISVWoedebegeerte via ISVWijsbegeerte naar ISVWaarheidsbegeerte …
Of hij woedend was? Dat vertelt de geschiedenis nergens. Boos was hij vast wel. En verontwaardigd. Hij vond ze arrogant en vond het maar onzin.
Wat?
Nou – die filosofen van tegenwoordig en die hele Griekse filosofie. Ze gingen voorbij aan wat in de islam echt belangrijk is. Eén grote verwarring stichterij. Eenzijdigheid ten top. Op zijn plek zetten die handel.
Bij nader inzien … is er maar Eén Waarheid (december 2024)
Ofwel – over het verschil tussen Ibn Rushd en Averroës. Vraag het niet aan ChatGPT, want dan krijg je te horen dat er geen verschil is. U heeft gelukkig uw eigen columnist.
Ibn Rushd (Cordoba 1126 – Marrakesh 1198) is onlangs toegevoegd aan het ISVW Filosofenpad. Ik was daar op afstand bij betrokken.
“Vanaf de 12e eeuw lag het intellectuele centrum van de islamitische beschaving, maar ook van Europa, in al-Andalus, het islamitische rijk van de Oemmajjjaden op het Iberisch schiereiland”, aldus Patrick Loobuyk (blz. 82). Ibn Rushd is bekend geworden als “De Commentator”, d.w.z. als intermediair (vertaler + uitlegger) in het Arabisch van de teksten van Aristoteles, die vanuit Bagdad richting al-Andalus kwamen.
Voor het zoeken naar de waarheid staan de rede en de filosofie (lees: wetenschap) voor Ibn Rushd centraal. Dat betekent dat de letterlijke lezing van de Koran ondergeschikt is aan rede en filosofie. Wetenschappelijke (waaronder filosofische) kennis is essentieel, onmisbaar en vereist voor het begrijpen van de wereld en van het geloof. Lees hier verder.
Veerkracht (maart 2025)
Weer een uitdaging. Ik kies twee invalshoeken: die van religie en die van Oosterse filosofie, in het bijzonder de Japanse Kintsugi.
Oosterse en Griekse wijsheden lagen ten grondslag aan de latere Abramistische religies (jodendom, christendom en islam).
Veerkracht (resilience) is een thema dat in de wetenschap sinds vijftig jaar op een groeiende belangstelling kan rekenen. Veerkracht is een open term die verwijst naar het vermogen om met tegenslag om te gaan, om tegenslag een plek te geven in je levensverhaal. De term verwijst ook naar het voorkomen van tegenslag, bijvoorbeeld door onaangedaan te blijven, na vallen ook weer op te staan en (curatief) te voorkomen dat je valt. Een mens in een dynamisch systeem is veerkrachtig als hij beter dan een ander om kan gaan met tegenslag. Lees hier verder.
In de wereld staan … Maar pas op! (juni 2025)
In de wereld staan, bij zijn en bij blijven … heeft bijna altijd een positieve betekenis. Maar is dat wel zo? In deze column nuanceer ik dat beeld. Met dank aan mijn wederhelft. “In de wereld staan” betekende na de zgn. Reconquista in al-Andalus dat je je eigen religie officieel braaf inleverde voor het verplichte Christendom, maar natuurlijk bleef je buiten beeld leven en denken zoals voorheen. Of je verliet huis en haard. Dat zou ik noemen: aangepast in de wereld staan.
Betekenis in het nu – T, P, X, en N
Verplaats het naar nu. Hoeveel “valse knipmessen”, heersers, politici, zakenlieden, buigen nu voor Trump, Poetin, Xi en Netanyahu.
Net zoals destijds de joden en de moslims na de reconquista in al-Andalus voor de Christelijke macht.